राष्ट्रपती डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांच्याविषयी माहिती

नाम (Name)	डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन
जन्म (Birth)	५ सप्टेंबर १८८८
जन्मस्थळ (Birthplace)	तिरुतनी ग्राम, तमिलनाडु
वडील (Father)	सर्वेपल्ली वीरास्वामी
आई (Mother)	सिताम्मा
पत्नी (Wife)	सिवाकमु

स्वतंत्र भारताचे पहिले उपराष्ट्रपती आणि दुसरे राष्ट्रपती म्हणून डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांचे नाव भारतीय इतिहासात सुवर्णाक्षरांनी लिहिले गेले आहे. त्यांना तत्त्वज्ञानाचेही भरपूर ज्ञान होते, त्यांनी भारतीय तत्त्वज्ञाना विषयी पाश्चात्य विचार सुरू केला. Dr Sarvepalli Radhakrishnan हे देखील एक प्रसिद्ध शिक्षक होते, म्हणूनच त्यांच्या स्मरणार्थ दरवर्षी ५ सप्टेंबर रोजी शिक्षक दिन साजरा केला जातो. विसाव्या शतकातील विद्वानांमध्ये त्यांचे नाव अग्रस्थानी आहे. राधाकृष्णन यांनी भारत आणि पश्चिम या दोन्ही देशांमध्ये हिंदू धर्माचा प्रसार करण्याचा प्रयत्न केला, त्यांना दोन्ही संस्कृती विलीन करायच्या होत्या. देश घडवण्यात शिक्षकांचे सर्वात मोठे योगदान असल्याने शिक्षकांचे मन हे देशातील सर्वोत्तम असले पाहिजे, अशी त्यांची धारणा होती.

डॉ सर्वपल्ली राधाकृष्णन जीवनचरित्र (Dr Sarvepalli Radhakrishnan biography Marathi In Marathi)

डॉ. राधाकृष्णन यांचा जन्म ५ सप्टेंबर १८८८ रोजी तामिळनाडूमधील तिरुमणी या छोट्याशा गावात ब्राह्मण कुटुंबात झाला. त्यांच्या वडिलांचे नाव सर्वपल्ली वीरस्वामी होते, ते गरीब होते पण विद्वान ब्राह्मण होते. त्यांच्या वडिलांवर संपूर्ण कुटुंबाची जबाबदारी होती, त्यामुळे राधाकृष्णन यांना लहानपणापासून फारसा दिलासा मिळाला नाही. राधाकृष्णन यांनी वयाच्या १६ व्या वर्षी त्यांच्या दूरच्या चुलत बहीण शिवकामुशी लग्न केले. लग्नानंतर त्यांना ५ मुली आणि १ मुलगा झाला. त्यांच्या मुलाचे नाव सर्वपल्ली गोपाल होते, जे नंतर भारताचे महान इतिहासकार झाले. राधाकृष्णन यांच्या पत्नीचे १९५६ मध्ये निधन झाले. भारतीय क्रिकेट संघाचे महान खेळाडू व्हीव्ही एस लक्ष्मण हे त्यांच्या कुटुंबातील आहेत.

राधाकृष्णन यांचे शिक्षण (Dr Sarvepalli Radhakrishnan Education)

डॉ.राधाकृष्णन यांचे बालपण तिरुमणी गावात गेले. तेथून त्यांचे शिक्षण सुरू झाले. पुढील शिक्षणासाठी, त्यांच्या वडिलांनी तिरुपती येथील लुथेरन मिशन स्कूल या ख्रिश्चन मिशनरी संस्थेत त्यांचा दाखल केला. जिथे त्यांनी १८९६ ते १९०० या काळात शिक्षण घेतले. १९०० मध्ये डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांनी वेल्लोरच्या महाविद्यालयातून शिक्षण पूर्ण केले.

विद्यार्थीदशेत त्यांना अनेक वेळा शिष्यत्वाच्या रूपाने पुरस्कार मिळाले. त्यांनी व्हूरहीस कॉलेज, वेल्लोरमध्ये शिक्षण घेण्यास सुरुवात केली परंतु नंतर वयाच्या १७ व्या वर्षी मद्रास ख्रिश्चन कॉलेजमध्ये प्रवेश केला. जिथे त्यांनी १९०६ मध्ये पदवी प्राप्त केली आणि नंतर तिथूनच तत्त्वज्ञानात पदव्युत्तर (MA) पदवी प्राप्त केली. त्यांच्या या कामगिरीमुळे ते त्या महाविद्यालयाचा आदर्श विद्यार्थी बनले.

राधाकृष्णन स्वतःच्या इच्छेनुसार तत्त्वज्ञानाकडे गेले नाहीत, त्यांना अचानक त्यात प्रवेश घ्यावा लागला. त्यांच्या गरीब आर्थिक परिस्थितीमुळे, त्यांच्या एका भावाने त्याच महाविद्यालयातून शिक्षण पूर्ण केल्यावर, राधाकृष्णन यांना त्यांच्या तत्त्वज्ञानाच्या पुस्तकासह पुढील शिक्षण घेणे भाग पडले.

तुम्ही आपल्या शाळेमध्ये शिक्षक दिनासाठी भाषण मराठीमध्ये देऊन आपल्या शिक्षकांविषयी आदर व्यक्त करा.

आपल्या मित्रांनाआणि गुरुजनांना मोबाइल द्वारे किंवा सोसिअल माध्यमाद्वारे शिक्षक दिनाचे शुभेच्छा पाठवून शिक्षक दिन साजरा करा.

डॉ सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांच्या कारकिर्दीची सुरुवात

१९०९ मध्ये राधाकृष्णन यांना मद्रास प्रेसिडेन्सी कॉलेजमध्ये तत्त्वज्ञानाचे शिक्षक म्हणून नौकरी मिळाली. १९१६ मध्ये ते मद्रास रेसिडेन्सी कॉलेजमध्ये तत्त्वज्ञानाचे सहाय्यक प्राध्यापक झाले. १९१८ मध्ये म्हैसूर विद्यापीठात त्यांची तत्त्वज्ञानाचे प्राध्यापक म्हणून निवड झाली. त्यानंतर ते इंग्लंडमधील ऑक्सफर्ड विद्यापीठात भारतीय तत्त्वज्ञानाचे शिक्षक झाले. डॉ.राधाकृष्णन यांनी जीवनात शिक्षणाला प्रथम स्थान दिले. त्यामुळेच ते इतके ज्ञानी विद्वान झाले. त्यांचे शिक्षणाकडे अधिक कल असल्यामुळे राधाकृष्णन यांचे व्यक्तिमत्व आणखी तेजस्वी झाले. काहीतरी नवीन शिकण्याची त्यांच्या मनात नेहमी उत्सुकता असायची. ज्या महाविद्यालयातून त्यांनी एम.ए. केले तिथेच त्यांना कुलगुरू करण्यात आले परंतु एका वर्षाच्या आत त्यांनी ते पद सोडून बनारस विद्यापीठाचे उपकुलगुरू पद स्वीकारले. या काळात त्यांनी तत्त्वज्ञानावर अनेक पुस्तकेही लिहिली.

विवेकानंद आणि वीर सावरकर यांना Dr Sarvepalli Radhakrishnan आपले आदर्श मानायचे. त्यांच्याविषयी राधाकृष्णन यांनी सखोल अभ्यास केला होता. डॉ.राधाकृष्णन यांनी आपल्या लेख आणि भाषणातून भारतीय तत्त्वज्ञानाची संपूर्ण जगाला ओळख करून दिली. डॉ.राधाकृष्णन हे बहुआयामी प्रतिभेने समृद्ध तसेच देशाच्या संस्कृतीवर प्रेम करणारे व्यक्ती होते.

Dr Sarvepalli Radhakrishnan – राजकीय जीवन

भारताच्या स्वातंत्र्यानंतर त्यांनी युनेस्कोमध्ये देशाचे प्रतिनिधित्व केले. राधाकृष्णन हे १९४९ ते १९५२ या काळात सोव्हिएत युनियनमध्ये भारताचे राजदूत होते. 1952 मध्ये त्यांना देशाचे पहिले उपराष्ट्रपती बनवण्यात आले. १९५४ मध्ये त्यांना भारतरत्नने सन्मानित करण्यात आले. यानंतर १९६२ मध्ये ते देशाचे दुसरे राष्ट्रपती म्हणून निवडून आले. ते अध्यक्षपदावर असताना भारताचे चीन आणि पाकिस्तानशी युद्धही झाले होते. १९६७ मध्ये ते राष्ट्रपती पदावरून निवृत्त झाले आणि मद्रासमध्ये स्थायिक झाले.

सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांना स्वातंत्र्यानंतर संविधान सभेचे सदस्य करण्यात आले. १९५४मध्ये, राधाकृष्णन यांना शिक्षण आणि राजकारणातील त्यांच्या उत्कृष्ट योगदानाबद्दल, भारताचा सर्वोच्च सन्मान, भारतरत्न प्रदान करण्यात आला. सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांनी १९६७ च्या प्रजासत्ताक दिनी देशाला संबोधित करताना स्पष्ट केले होते की त्यांना आणखी काही सत्रांसाठी राष्ट्रपती राहायचे नाही आणि राष्ट्रपती म्हणून हे त्यांचे शेवटचे भाषण होते.

सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांचे १७ एप्रिल १९७५ रोजी दीर्घ आजाराने निधन झाले. राधाकृष्णन यांना मार्च १९७५ मध्ये यूएस सरकारने मरणोत्तर टेम्पलटन पुरस्काराने सन्मानित केले. हा पुरस्कार मिळवणारे ते पहिले बिगर ख्रिश्चन व्यक्ती होते. राधाकृष्णन यांचे पुत्र डॉ. एस. गोपाल यांनी १९८९ मध्ये त्यांचे चरित्रही प्रकाशित केले.

सन्मान आणि पुरस्कार

• राधाकृष्णन यांना त्यांच्या साहित्यातील लिखाण आणि राजकीय योगदानासाठी १९५४ मध्ये देशाचा सर्वोच्च पुरस्कार भारतरत्न देण्यात आला.

• राधाकृष्णन यांची १९३८ मध्ये ब्रिटिश अकादमीचे सभासद म्हणून नियुक्ती झाली.

• “कला आणि विज्ञान तज्ञ” म्हणून जर्मन सरकारने १९५४ मध्ये सन्मानित केले.

• १९६१ मध्ये जर्मन ट्रेड कडून “शांतता पुरस्कार” मिळाला.

• ५ सप्टेंबर या त्यांच्या जन्म दिवशी भारतामध्ये शिक्षक दिवस साजरा करण्यात येतो. अश्याप्रकारे भारतीयांनी या विद्वानाला ५ सप्टेंबर रोजी शिक्षक दिन साजरा करून त्यांना सन्मानित केले.

• ब्रिटिश सरकारद्वारे १९६३ मध्ये त्यांना ब्रिटिश ऑर्डर ऑफ मेरिट हा सन्मान देऊन गौरव करण्यात आला.

• १९६८ मध्ये साहित्य अकादमीने त्यांना सदस्य होण्याचा मान दिला. हा सन्मान मिळवणारे ते पहिले भारतीय व्यक्ती होते.

• लोकांना त्यांच्या जीवनात सुशिक्षित बनवण्यासाठी, त्यांच्या विचारसरणीत बदल घडवून आणण्यासाठी व एकमेकांबद्दल प्रेम वाढवण्यासाठी आणि लोकांमध्ये एकता टिकवून ठेवण्यासाठी त्यांना १९७५ मध्ये टेम्पलटन पुरस्कार देण्यात आला. त्यांनी आपल्या मृत्यूच्या काही दिवस आधी टेम्पल्टन पुरस्काराची संपूर्ण राशी ऑक्सफर्ड विद्यापीठाला दान केली.

• १९८९ मध्ये राष्‍ट्रकृष्णन यांच्या स्‍मृतीप्रित्यर्थ ऑक्सफर्ड विद्यापीठाने “डॉ. राधाकृष्णन शिष्यवृत्ती संस्थेची स्थापना केली.

• डॉ राधाकृष्णन हे अनेक विद्यापीठांचे कुलगुरू, रशियातील भारताचे राजदूत आणि १० वर्षे भारताचे उपराष्ट्रपती आणि शेवटी १९६२ ते १९६७ पर्यंत भारताचे राष्ट्रपती राहिले. अशाप्रकारे त्यांनी देशाची अनेकप्रकारे सेवा केली, पण त्याहीपेक्षा ते शिक्षक म्हणून प्रसिद्ध झाले.

राधाकृष्णन लिखित साहित्य पुस्तिके

डॉ राधाकृष्णन यांनी भारतीय तत्त्वज्ञान आणि धर्मावर अनेक पुस्तके लिहिली जसे की “गौतम बुद्ध: जीवन आणि तत्त्वज्ञान”, “धर्म आणि समाज”, “भारत आणि जग” इत्यादी. त्यांनी अनेकदा इंग्रजीत पुस्तके लिहिली.

1. द एथिक्स ऑफ़ वेदांत.
2. द फिलासफी ऑफ़ रवीन्द्रनाथ टैगोर.
3. माई सर्च फॉर ट्रूथ.
4. द रेन ऑफ़ कंटम्परेरी फिलासफी.
5. रिलीजन एंड सोसाइटी.
6. इंडियन फिलासफी.
7. द एसेंसियल ऑफ़ सायकलॉजी.

मृत्यु

डॉ. राधाकृष्णन यांचे १७ एप्रिल १९७५ रोजी दीर्घ आजाराने निधन झाले. त्यांचे शैक्षणिक क्षेत्रातील योगदान सदैव स्मरणात राहील. त्यामुळे ५ सप्टेंबर रोजी शिक्षक दिन साजरा करून डॉ.राधाकृष्णन यांच्याबद्दल आदर व्यक्त केला जातो. या दिवशी देशातील नामवंत आणि उत्कृष्ट शिक्षकांना त्यांच्या योगदानासाठी पुरस्कार दिले जातात. राधाकृष्णन यांना १९७५ मध्ये यूएस सरकारने मरणोत्तर टेम्पलटन पुरस्काराने सन्मानित केले, जे धर्माच्या क्षेत्रातील प्रगतीसाठी दिले जाते. हा पुरस्कार मिळवणारे ते पहिले बिगर ख्रिश्चन व्यक्ती होते. राधाकृष्णन यांना १९७५ मध्ये यूएस (United State Of America) सरकारने मरणोत्तर टेम्पलटन पुरस्काराने सन्मानित केले, जे धर्माच्या क्षेत्रातील प्रगतीसाठी दिले जाते. हा पुरस्कार मिळवणारे ते पहिले बिगर ख्रिश्चन व्यक्ती होते.

FAQ

written By – Mahajatra Team