श्रावण महिन्याचे महत्व, पूजा पद्धत, श्रावण सोमवार २०२३, धार्मिक कथा, मराठी माहिती

Shravan Mahina Information In Marathi – या पोस्टमध्ये आपण श्रावण महिना २०२३ कधीपासून (Date) सुरू होत आहे, श्रावण सोमवार उपवास, कथा आणि महत्त्व, तसेच या मासात येणारे सण (Festival) याविषयी सविस्तर माहिती बघणार आहोत.

Shravan Mahina Information In Marathi | श्रावण महिन्याची माहिती

हा महिना भगवान शिवाचा सर्वात प्रिय महिना आहे त्यामुळे महिनाभर धार्मिक प्रथा आणि विधी सुरू असतात. श्रावण महिन्यात अनेक विशेष सण साजरे केले जातात. आपल्या देशाच्या परंपरा आपल्याला नेहमी देवाशी जोडतात, मग तो एक दिवसाचा उपवास असो किंवा महिनाभर चालणारा उत्सव असो. प्रत्येकाचे स्वतःचे महत्त्व आहे. या महिन्यात ऋतूंचीही पूजा करून आपली कृतज्ञता त्यांच्याप्रती व्यक्त केली जाते.

अशापद्धतीने पावसाळ्यापासूनच चार महिने हा सण सुरु होत असतो आणि ज्याचे पालन सर्वजण आपापल्या धर्म, जात, श्रद्धा यानुसार करतात. तसेच हिंदू समाजात श्रावण सणाला खूप महत्त्व आहे. हा महिना अनेक पद्धती आणि परंपरांच्या रूपात पाहिले आणि पूजले जाते. आपल्या देशातील ऋतू समान आकाराचे आहेत, मुख्य तीन ऋतू ४-४ महिन्यांसाठी येतात. सर्वांच्या उपस्थितीचा आपल्या देशाच्या हवामानावर विशेष प्रभाव पडतो. भारत हा कृषीप्रधान देश असल्यामुळे येथे पावसाळ्याचे महत्त्व जास्त असून, त्यात श्रावण महिना सर्वात महत्त्वाचा मानला जातो.

श्रावण महिना २०२३ कधी सुरू होत आहे | Shravan Somvar Marathi Date 2023

श्रावण महिन्याची सुरुवात	१८ जुलै २०२३ (मंगळवार)
अधिक मास पहिला श्रावण सोमवार	२४ जुलै २०२३ (सोमवार)
अधिक मास दुसरा श्रावण सोमवार	३१ जुलै २०२३ (सोमवार)
अधिक मास तिसरा श्रावण सोमवार	७ ऑगस्ट २०२३ (सोमवार)
अधिक मास चौथा श्रावण सोमवार	१४ ऑगस्ट २०२३ (सोमवार)
श्रावण अधिक मास समाप्ती	१६ ऑगस्ट २०२३ (बुधवार)
पहिला श्रावण सोमवार व्रत	२१ ऑगस्ट २०२३ (सोमवार)
दुसरा श्रावण सोमवार व्रत	२८ ऑगस्ट २०२३ (सोमवार)
तिसरा श्रावण सोमवार व्रत	४ सप्टेंबर २०२३ (सोमवार)
चौथा श्रावण सोमवार व्रत	११ सप्टेंबर २०२३ (सोमवार)
श्रावण महिना समाप्ती	१५ सप्टेंबर २०२३ (शुक्रवार)

हिंदू पंचांगानुसार, यावेळी श्रावण महिना सुमारे २ महिन्यांचा असणार आहे. श्रावण महिना १८ जुलै २०२३ पासून सुरू होईल आणि १५ सप्टेंबर पर्यंत चालेल. म्हणजेच यावेळी एकूण ५९ दिवस भाविकांना भगवान शंकराची आराधना करण्याची संधी मिळणार आहे. १९ वर्षांनंतर हा शुभ संयोग घडल्याचे सांगितले जात आहे. या वेळी १८ जुलै ते १६ ऑगस्ट दरम्यान अधिक मास असेल. म्हणजेच या वेळी श्रावणामध्ये भगवान शंकरासोबतच भगवान विष्णूचाही आशीर्वाद मिळणार आहे.

श्रावण महिन्याचे महत्व | Importance Of Shravan In Marathi

हिंदी कॅलेंडरमध्ये श्रावण महिना पाचव्या स्थानावर येतो. याची पावसाळ्यात सुरुवात होते. श्रावणाची देवता म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या शिवाची या महिन्यात विविध प्रकारे पूजा केली जाते. महिनाभर धार्मिक सण होतात, शिवपूजा, उपवास, पवित्र नद्यांमध्ये स्नान, शिवाभिषेक हे महत्त्वाचे आहेत आणि श्रावण सोमवारी विशेष पूजा केली जाते.

अनेक स्त्रिया सूर्योदयापूर्वी आंघोळ करून संपूर्ण श्रावण महिनात उपवास करतात. अविवाहित मुली चांगल्या वरासाठी या महिन्यात उपवास करतात आणि शिवाची पूजा करतात. विवाहित स्त्री तिच्या पतीसाठी मंगलकामना करीत असते अशाप्रकारे भारत देशात श्रावण सण मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो.

श्रावण महिन्याशी संबंधित धार्मिक कथा | Shravan Somvar Story In Marathi

श्रावण भगवान शिवाचा आवडता महिना का आहे ?

भगवान शिवासाठी श्रावण महिना का खास आहे कारण, दक्ष कन्या माता सती हिने प्राणत्याग करून अनेक वर्षे शापित जीवन जगले, त्यानंतर हिमालय राजाच्या घरी तिचा पार्वती म्हणून जन्म झाला. पार्वतीने संपूर्ण श्रावण महिन्यात भगवान शिवाला तिचा पती म्हणून मिळवण्यासाठी कठोर तपश्चर्या केली, त्यावर प्रसन्न होऊन भगवान शिवांनी तिची इच्छा पूर्ण केली.अशी यामागची धारणा आहे. श्रावण हा महिना भगवान शिवाला अत्यंत प्रिय आहे कारण ते आपल्या पत्नीशी पुनर्मिलन करतात. यामुळेच अविवाहित मुली या महिन्यात उत्तम वरासाठी भगवान शंकराची आराधना करतात.

असे मानले जाते की श्रावण महिन्यात भगवान शिव आपल्या सासरच्या घरी पृथ्वीवर फिरत असत, तिथे अभिषेक केल्यावर त्यांचे स्वागत केले जात असे, म्हणून या महिन्यात अभिषेकाचे महत्त्व स्पष्ट केले आहे.

धार्मिक मान्यतेनुसार, श्रावण महिन्यात समुद्रमंथन झाले, त्यात भगवान शिवाने हलाहल हे विष प्यायले, त्यामुळे त्यांनी या विषापासून विश्वाचे रक्षण केले याकारणात्सव महादेवाला नीलकंठ नाव पडले, या क्षणाला देवांनी भोलेनाथावर पाणी ओतले.म्हणून शिवाभिषेकात पाण्याला विशेष स्थान आहे.

पावसाळ्याच्या चार महिन्यांत भगवान विष्णू योगनिद्रेत जातात आणि यावेळी संपूर्ण सृष्टी भगवान शिवाच्या अधीन होते. त्यामुळे चातुर्मासामध्ये भगवान शंकराला प्रसन्न करण्यासाठी मानवजात अनेक प्रकारची धार्मिक कार्ये, दानधर्म, उपवास करीत असते.

वाचा – महाशिवरात्रीचे महत्व, कथा, पूजा विधी विषयी संपूर्ण माहिती

श्रवणामध्ये बेलपत्राचे महत्व | Shrvanamadhye Bel patrache mahatav

शिवपूजेत बैल पत्राला विशेष महत्त्व आहे. उदरनिर्वाहासाठी एक दरोडेखोर रस्त्याने जाणाऱ्यांना लुटत असल्याचे सांगितले जाते. एकदा तो रात्री झाडावर बसून आपल्या शिकारीची वाट पाहत असतो, पण वेळ निघून जाते आणि कोणी येत नाही. त्यावेळी त्याला आपल्या मनात केलेल्या वाईट कृत्याबद्दल पश्चातापाची भावना निर्माण होते आणि तो स्वतःला दोष देत झाडाची पाने तोडतो आणि खाली फेकतो. ते झाड बैलपत्राचे असून त्याखाली शिवलिंग असते आणि डाकूने फेकलेली पाने शिवलिंगावर पंडित असताना त्याच्या मनामध्ये करुणा निर्माण होऊन तो खऱ्या भक्तिमार्गाकडे वळतो, त्यावर प्रसन्न होऊन भोलेनाथ त्याला दर्शन देतात आणि त्याचे दुःख संपवून त्याला योग्य मार्गावर आणतात. अशा प्रकारे बैल पत्राला विशेष महत्त्व आहे.

श्रावण सोमवार व्रताचे महत्व | Importance Of Shravan Somavar In Marathi

भगवान शिव सोमवारचे स्वामी म्हटले जातात म्हणून वर्षभरात शिवपूजेसाठी सोमवार हा सर्वोत्तम मानला जातो. त्यामुळे शिवाला प्रिय असल्याने श्रावणातील सोमवारचे महत्त्व अधिक वाढते. श्रावणात पाच-चार सोमवार येतात, ज्यामध्ये एक्श्ना अथवा पूर्ण व्रत असते. एक्श्नामध्ये संध्याकाळी पूजेनंतर अन्न घेतले जाते तर भगवान शिवाची उपासना प्रदोष काळात होत असते त्याचबरोबर भारतामध्ये अनेक ठिकाणी श्रावण सोमवारी शाळांना अर्धी सुट्टी असते.

भूजलीचे महत्त्व

भुजलीची पेरणी शुक्ल पक्षातील नागपंचमीच्या दिवशी केली जाते. यामध्ये घरच्या घरी टोपलीत माती टाकून गव्हाची पेरणी केली जाते. या दिवसापासून पौर्णिमेपर्यंत त्याची पूजा केली जाते. श्रावण पौर्णिमेच्या दुसऱ्या दिवशी म्हणजेच रक्षाबंधनाला हा भुजिऱ्या सर्वांना वाटला जातो तसेच भूजली जवळच्या घरांना आणि नातेवाईकांना वाटली जाते.

काँवर यात्रेचा उल्लेख

श्रावणात काँवर यात्रेला फार मोठे महत्त्व आहे. यामध्ये भगवी वस्त्रे परिधान करून पवित्र नद्यांचे पाणी काँवरात बांधून पायी चालत ते पाणी शिवलिंगाला अर्पण केले जाते. काँवर हा बांबूचा बनलेला असतो, ज्यामध्ये दोन्ही बाजूंना लहान-मोठे भांडे असतात, ज्यामध्ये पाणी भरलेले असते आणि त्या बांबूला फुलांनी आणि कुरळ्यांनी सजवले जाते. त्याचबरोबर ‘बोल बम’चा नारा देत अनेक कंवर यात्री शिवलिंगाला पायी नमस्कार करून पवित्र जल अर्पण करतात.

पुराणात श्रावणाला खूप महत्त्व आहे. असे म्हटले जाते की, रावणाने प्रथम काँवर यात्रा केली होती आणि भगवान रामानेही कावडीच्या रूपात शिवलिंगाला जल अर्पण केले होते. अशा प्रकारे हे कार्य पुरुष करीत असतात. त्यामुळे श्रावण महिन्यामध्ये स्त्री आणि पुरुष दोघेही आपापल्या पद्धतीने हा सण साजरा करतात.

श्रावण सोमवार व्रताचा तपशील

श्रावण महिन्यात भगवान शंकरासाठी उपवास ठेवला जातो, त्यात सोमवारचे विशेष महत्त्व आहे. प्रत्येक चरणी भगवान शिवाची पूजा कशी करावी हे बघू , सर्वप्रथम श्रीगणेशाची आराधना केली जाते, कारण कोणत्याही कामासाठी प्रथम गणेशाचे आवाहन केले जाते, हा त्यांना वरदान आहे. त्यानंतर भोलेनाथाची पूजा केली जाते.

वाचा – शंकराची आरती मराठी (Shankarachi Aarati Marathi Lyrics)

शिवपूजेचे तपशील

शिवपूजेमध्ये अभिषेकाचे विशेष महत्त्व आहे, याला रुद्राभिषेक म्हणतात. या महिन्यात रोज रुद्राभिषेक करण्याचा नियम पाळला जातो. रुद्राभिषेक करण्याची पद्धत खालीलप्रमाणे आहे.

सावन मध्ये शिव पूजा खालील प्रमाणे करावी

सर्व प्रथम शिवलिंगाला पाण्याने स्नान केले जाते, त्यानंतर शिवलिंगाला अनुक्रमे दूध, दही, मध, शुद्ध तूप, साखर या पाच अमृतांनी स्नान केले जाते त्याला पंचामृत म्हणतात. यानंतर शिवलिंगाला पुन्हा पाण्याने आंघोळ घालून शुद्ध केले जाते. 

यानंतर शिवलिंगावर चंदनाची पेस्ट लावावी. त्यानंतर जनैव अर्पण केला जातो म्हणजेच परिधान केले जाते. 

शिवाला कुमकुम आणि सिंदूर अर्पण केला जात नाही तर अबीर अर्पण केला जातो. 

तसेच बेलाची पाने, एकव फुले, धतुर्‍याची फुले व फळे अर्पण केली जातात. शमी पत्राला विशेष महत्त्व आहे. धतुरा आणि बेलपत्र हे भोलेनाथाला प्रिय आहेत. 

शमीचे पत्र सोन्यासारखे मानले जाते.

ही संपूर्ण प्रक्रिया ओम नमः शिवाय मंत्राच्या जपाने केली जाते.

यानंतर माता गौरीची पूजा केली जाते.

श्रावण महिन्यातील एकादशीचे तपशील

श्रावण महिन्यात एकादशीचेही महत्त्व आहे,.या महिन्यात दोन एकादशी येतात, ज्यात –

पुत्रदा एकादशी – ही एकादशी शुक्ल पक्षात येते.

कामिका एकादशी – हिला कृष्ण पक्ष एकादशी म्हणतात.

श्रावणातील विशेष सण । Festival in Shravan

श्रावणातील सणांची नावे	माहिती
श्रावण सोमवार	श्रावण महिन्यात येणारे सर्व सोमवार हे श्रावण सोमवार असतात. ज्यात लोक भगवान शिवाची पूजा करतात, उपवास करतात आणि दिवसातून एकदा अन्न खाल्ल्यानंतर ते दिवसभर उपवास करतात.
तीज	तीजचा हा सण श्रावण शुक्ल पक्षाच्या तिसऱ्या दिवशी साजरा केला जातो. यामध्ये नवविवाहित महिला त्यांच्या घरी येतात. कुमारिका वराच्या इच्छेसाठी हे व्रत करून उपवास ठेवतात. माता गौरीला शृंगार केला जातो. या दिवशी मुली आणि विवाहित स्त्रिया आनंदाने हा उत्सव साजरा करतात.
नाग पंचमी	हा सण शुक्ल पक्षातील पंचमीला साजरा केला जातो. यामध्ये नागदेवतेची पूजा केली जाते.
रक्षाबंधन	श्रावण पौर्णिमेला राखी हा सण साजरा केला जातो. जो भाऊ-बहिणीचा खास सण मानला जातो.
श्रावणी जत्रा	तो झारखंडच्या बाजूला साजरा केला जातो. यामध्ये पवित्र नद्यांमध्ये स्नान केले जाते.
कजरी तीज	हा सण शुक्ल पक्षाच्या नवमीमध्ये साजरा केला जातो, तो विशेषतः शेतकरी आणि महिला साजरा करतात, मध्य प्रदेश आणि छत्तीसगडमध्ये तो विशेष साजरा केला जातो.

श्रावण महिन्यात इतर प्रथा

• मान्यतेनुसार श्रावण महिन्यात अनेक सण साजरे केले जातात. प्रत्येकाने प्रेम आणि आत्मीयतेसह देवावरील विश्वास ठेवणे महत्वाचे आहे.

• असे म्हणतात की श्रावणातील उपासना नेहमी कुटुंबातील सदस्यांसह एकत्र केली पाहिजे, यामुळे लोकांमधील दुरावा कमी होतो आणि एकता टिकून राहते आणि आनंद मिळतो.

• हिंदू धर्मात श्रावणातील पूजेला खूप महत्त्व आहे, त्याचप्रमाणे श्रावणात मांसाहार वर्ज्य मानला जातो. श्रावणात अनेकजण कांदा-लसूणही खात नाहीत. श्रावणात दाढी आणि केस कापणे हे अनेक पुरुष चुकीचे मानतात.

• श्रावण महिन्यात शिवाच्या सर्व ज्योतिर्लिंगात रथयात्रा निघतात. विशेषत: दर श्रावणी सोमवारी ही यात्रा सुरू होते. शेवटच्या सोमवारी भगवान शंकराची मिरवणूक काढली जाते ज्यात नंदीही आणला जातो.

• श्रावण महिन्यात सुंदरकांड, रामायण, भागवत कथा वाचल्या जातात. हे पुण्य कार्य मानले जाते. याशिवाय घरोघरी भजन, शिवाभिषेक, सत्यनारायण कथा केली जाते. संपूर्ण महिन्यासाठी दान देखील महत्त्वाचे आहे.

अशाप्रकारे, श्रावण महिना हा विशेषत: हिंदू धर्मातील लोकांच्या सणांचा महिना आहे. जे लोक मोठ्या उत्साहाने साजरे करतात.

Shravan Somvar Vrat Katha Video

FAQ

मित्रांनो या लेखामध्ये मी तुमाला श्रावण महिना (Shravan Mahina Information In Marathi) याविषयी संपूर्ण माहिती देण्याचा प्रयत्न केला आहे. हा ले वाचून भक्तांना श्रावण सोमवार व्रताचे महत्व कळले असेल. मित्रांनो या लेखाला आणखी माहितीपूर्ण/उपयोगी करण्यासाठी आपल्या सूचना comment box मध्ये सांगा. ही पोस्ट तुम्हाला आवडली असेल तर पोस्टला फेसबुक, whatsapp वर share करा आणि आपल्या मित्रांना टिळकांविषयी माहिती विचारा जेणेकरून ते लोकमान्यांना जाणून घेण्याचा प्रयत्न करतील.