बुद्ध पौर्णिमा का साजरी करतात.

Buddha Purnima Information In Marathi 2023 – या वर्षी म्हणजे २०२३ ला भारत आणि नेपाळमध्ये ५ मे (शुक्रवार) रोजी बुद्ध पौर्णिमा किंवा 19 मे ला (आग्नेय आशियाई देशांमध्ये) आहे. तारीख बदण्याचे कारण मे महिन्यात दोन पौर्णिमेचे दिवस असतात आणि बौद्ध आणि हिंदू कॅलेंडरमध्ये पूर्ण चंद्राचा वेगळा अर्थ लावला जाऊ शकतो. बुद्धाचा जन्म “वैशाख” नावाच्या सणाचा भाग म्हणून साजरा केला जातो, जो त्यांच्या जीवनातील तीन महत्त्वाच्या घटना एकत्रित करतो जसे की जन्म, आत्मज्ञान आणि मृत्यू. या प्रगल्भ अध्यात्मिक महापुरुषाच्या आकर्षक जीवनात खोलवर जाण्यासाठी आमचा संपूर्ण लेख वाचा. हा आलेख वाचल्यास तुम्हाला गौतम बुद्धाविषयी जिज्ञासा निर्माण होईल हे नक्की.

बौद्ध पोर्णिमेची माहिती | Buddha Purnima Information

बुद्ध पौर्णिमा (बुद्ध जयंती म्हणूनही ओळखली जाते) राजकुमार सिद्धार्थ गौतम एक भारतीय राजकुमार (सुमारे ५६३-४८३ ई. पूर्व) यांच्या जन्मानिमित्त साजरी केली जाते. जो नंतर बौद्ध धर्माचा संस्थापक बुद्ध म्हणून ओळखला जाऊ लागला.

‘पौर्णिमा’ हा शब्द “पूर्ण चंद्रासाठी” साठी संस्कृत भाषेमध्ये वापरण्यात येतो. जो पौर्णिमेच्या दिवशी साजरा केला जातो हे स्पष्ट करीत असते.

‘जयंती’ म्हणजे ‘वाढदिवस’. बुद्ध हा शब्द ज्यांना ‘बोधी’ किंवा बुद्धी प्राप्त होते त्यांना दिलेली आहे, म्हणून सिद्धार्थाला ज्ञानप्राप्ती झाल्यावर हे नाव दिले गेले. हिंदू/बौद्ध चंद्र दिनदर्शिकेतील ‘वैशाख’ महिन्यात हा दिवस सामान्यतः साजरा केला जातो.

तथापि, बुद्धाच्या अनुयायांनी त्यांचा जन्मदिवस अधिकृतपणे कधीच साजरा केला नाही, जरी अनेक शतके, बुद्धांचा सन्मान करण्यासाठी सण आयोजित केले गेले. खरं तर, बुद्ध पौर्णिमा हा उत्सव आधुनिक काळापर्यंत औपचारिक नव्हता.

मे १९५० मध्ये, कोलंबो, श्रीलंका येथे बौद्धांच्या जागतिक फेलोशिपच्या पहिल्या परिषदेत, वैशाख दरम्यान Buddha Purnima एक उत्सव म्हणून साजरी करण्यात यावी अशी घोषणा करण्यात आली. बुद्ध पौर्णिमेच्या दिवशी निर्वाण प्राप्त केल्यामुळे मे महिन्यातील पौर्णिमेचा दिवस शुभ असेल यावर सर्वांचे एकमत झाले.

बौद्ध धर्माला लोकप्रियता का मिळू लागली याचे कारण म्हणजे अहिंसा, जीवनाचा आदर आणि स्त्रियांच्या भूमिकेसाठी अधिक समान दृष्टीकोन त्याचबरोबर परंपरा आणि प्रगतीच्या आधुनिक कल्पना या दोन्हींच्या बरोबरीने असलेल्या संकल्पना होय.

अशा प्रकारे, जगभरातील अनेक देश प्रामुख्याने बौद्ध राष्ट्र बनू लागले, विशेषत: आशियामध्ये. प्रत्येक संस्कृतीने मुख्य सिद्धांत स्वीकारले आणि आत्मसात केले म्हणून बौद्ध धर्म स्वतः उप-पंथांमध्ये विभागला गेला. आज, बौद्ध धर्म जगभरात वेगवेगळ्या स्वरूपात पाळला जातो आणि तो विशेषत: सर्वसमावेशक आहे कारण तो कोणत्याही देवता (इतर धर्मांप्रमाणे) साजरा करत नाही. बौद्ध धर्माचा तात्विक कल त्याला लोकांच्या विविध गटांमध्ये लोकप्रियता देतो.

भारतातील बुद्ध जयंतीचा इतिहास

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या अध्यक्षतेखाली २ मे १९५० रोजी भारतात पहिली सार्वजनिक बुद्ध जयंती दिल्ली येथे साजरी झाली. याप्रसंगी आंबेडकरांनी बुद्धांच्या जीवनकार्यावर विचार मांडले. या जयंती समारोहास अनेक देशांचे वकील/प्रतिनिधी, भिक्खू समुदाय व सुमारे वीस हजार लोकांचा समुदायही उपस्थित होता. अशाप्रकारे भारतात बुद्ध जयंतीची सुरुवात झाली.

१९५१ मध्ये आंबेडकरांच्याच अध्यक्षतेखाली तीन दिवसीय बुद्ध जयंती महोत्सव साजरा झाला. १९५६ला बाबासाहेबांनी आपल्या आयुष्यातील शेवटची बुद्ध जयंती दिल्लीतच साजरी केली. दिल्लीनंतर बाबासाहेब आंबेडकरांनी महाराष्ट्रातही बुद्ध जयंतीस १९५३ पासून सुरुवात केली.

१९५६ पर्यंत त्यांच्या अध्यक्षतेखाली व प्रमुख उपस्थितीत बुद्ध जयंतीचे महाराष्ट्रात भव्य कार्यक्रम झाले. महाराष्ट्रातले बुद्ध जयंतीचे कार्यक्रम प्रामुख्याने मुंबईत झाले. भारतात व महाराष्ट्रात बुद्ध जयंती महोत्सवाच्या परंपरेची सुरुवात बाबासाहेब आंबेडकर केली, म्हणून ते भारतातील सार्वजनिक बुद्ध जयंती महोत्सवाचे प्रणेते ठरतात.

‘इतर सर्व धर्म संस्थापकांच्या जन्मदिनी देशात सुट्टी मिळते. मग मानवतेचा महान संदेश देण्याऱ्या तथागत बुद्धांच्या जयंतीस सुट्टी का नाही? एक तर नियोजित सुट्ट्यातील एक सुट्टी कमी करा अथवा एक सुट्टी वाढवून आम्हाला द्या.’ अशी आग्रही मागणी डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांना तत्कालीन केंद्र सरकारकडे केली होती.

बुद्ध जयंती दिनी सार्वजनिक सुट्टी असावी ही १९४२ पासूनच मागणी होती. आंबेडकरांच्या प्रयत्नांमुळे व दबावामुळे २७ मे १९५३ रोजी केंद्र सरकारने बुद्ध जयंती निमित्त सार्वजनिक सुट्टी जाहीर केली. महाराष्ट्र सरकारने मात्र त्या वर्षी सार्वजनिक सुट्टी जाहीर केली नाही. या सर्व बाबींचा उल्लेख बाबासाहेबांनी १९५३ च्या आपल्या मुंबईतील बुद्ध जयंती कार्यक्रमाच्या भाषणात स्वतः केला आहे.

बुद्ध पौर्णिमेला ज्ञानाच्या प्रकाशाचा उदय

गौतम बुद्धाच्या जन्माची रोचक गोष्ट मी तुम्हाला सांगत आहे.

तर मित्रांनो प्राचीन काळी आपल्या भारत देशाला जम्बो द्वीप, भारतीय उपखंड किंवा भारतवर्ष म्हटल्या जात असे. हा भूप्रदेश खूप विशाल होता. संबंध देश वेगवेगळ्या राज्यांना विभागाला गेलेला होता. ज्या राज्यांवर राजाची सत्ता होती त्यांना “जनपद” म्हणत व ज्याच्यावर राज्याची सत्ता नव्हती त्यांना “संघ” किंवा “गणराज्य” असे म्हणत असत.

त्या काळी भारताच्या ईशान्य भागातील कपिलवस्तू राज्यामध्ये शाक्य राज करीत असत. हे मात्र नक्की की शाक्यांचे राज्य गणराज्य स्वरूपाचे होते. त्यामध्ये अनेक राजवंश होती. व ते आळीपाळीने राजसत्ता चालवीत असत.

सिद्धार्थ गौतम यांच्या जन्माच्या वेळी राजपद धारण करण्याची पाळी राजा शुद्धोधनाची होती. ते कपीलवस्तूचे राजे झाले होते.

शुद्धोधनाचा विवाह महामायेशी झाला. ती देवदह नावाच्या गावी राहत होती. काही वर्षानंतर महामाया गरोदर झाली. तिने माहेरी जाण्यासाठी शुद्धोधनाला विनंती केली परंतु शुद्धोधनाला तिची आणि बाळाची काळजी वाटत होती म्हणून नकार दिला शेवटी महामायेच्या प्रेमापोटी आणि हट्टापुढे राजा नमला आणि त्याने महामायेला तिच्या माहेरी जाण्यास परवानगी दिली.

देवदहला जात असतांना मार्गात फुलांनी बहरलेल्या तसेच पुष्पविरहित अशा वृक्षाच्या आल्हाददायक गर्द वनराईतून महामायेला जावे लागणार होते. तेच लिम्बुनी वन होय.

लिम्बुनी वनातच तिला प्रसूतीच्या वेदना होऊ लागल्या आणि नंतर तिने बाळाला जन्म दिला. त्या मुलाचा जन्म इ.स.पूर्व ५६३ व्या वर्षी वैशाखी पौर्णिमेला (Buddha Purnima) झाला.

या मुलाचे नाव सिद्धार्थ ठेवण्यात आले. त्या काळी राज्यातील लोक सिद्धार्थाला गौतमी पुत्र म्हणायचे आज लोक त्याला गौतम बुद्ध म्हणून ओळखतात.

बुद्ध पौर्णिमा टाइमलाईन

Vaishakh Purnima Importance | बौद्ध पौर्णिमेचे महत्व

वैशाख पौर्णिमेला बोधगया येथे जगभरातून बौद्ध अनुयायी येतात आणि प्रार्थना करतात. बिहारमधील बोधगया हे बौद्ध धर्मानुयायांचे पवित्र तीर्थक्षेत्र आहे. गृहत्यागानंतर सिद्धार्थांनी सत्याच्या शोधासाठी सात वर्ष कठोर तपश्चर्या व साधना केली आणि त्यांना त्यानंतर त्यांना बोधगया येथील एका-बोधिवृक्षाखाली बुद्धत्व किंवा ज्ञानप्राप्‍ती झाली. ही घटना वैशाख पौर्णिमेला झाली. तेव्हापासून हा दिवस बुद्ध पौर्णिमा (Buddha Purnima) म्हणून ओळखला जातो.

बुद्ध पौर्णिमेच्या वेळी कुशीनगर येथे महापरिनिर्वाण विहार या ठिकाणी एक महिना तथागत गौतम बुद्धांचे स्मरण केले जाते. हे ठिकाण गौतम बुद्ध यांच्याशी संबधित असले तरी बौद्धांसह आजूबाजूच्या परिसरातील अन्य लोक देखील या ठिकाणाला मोठ्या संख्येने भेट देतात व येथील बुद्ध विहारात आस्थापूर्वक पूजा करतात.

या विहाराचे महत्त्व गौतम बुद्धांच्या महापरिनिर्वाणा शी जोडले गेले आहे. या विहाराचे स्थापत्य अजिंठा लेण्यांच्या विहारासारखे आहे. या विहारात गौतम बुद्धांची अंतिम क्षणाच्या मृत्युशय्येवर पडलेल्या अवस्थेतील (भू-स्पर्श मुद्रा) ६.१ मीटर लांबीची मूर्ती आहे. ही मूर्ती लाल मातीपासून बनवलेली आहे. जेथून मूर्तीसाठी माती काढली आहे तेथेच हा विहार तयार केला आहे. विहाराच्या पूर्व भागात एक स्तूप आहे. तेथे गौतम बुद्धांवर अंतिम संस्कार झाले.

बुद्ध पौर्णिमा कशी साजरी करावी

• बौद्ध शिकवणी ऐका

बौद्ध शिकवणी मूळतः तोंडी शब्द किंवा दगडी कोरीव कामातून दिली गेली. आधुनिक काळातील तंत्रज्ञानामुळे आम्हाला बुद्धाच्या शिकवणी अगदी बोटांच्या टोकावर उपलब्ध आहेत. दलाई लामा यांचे TED टॉक किंवा बौद्ध धर्मावरील कोणतेही पॉडकास्ट ऐका. किंवा एखादे पुस्तक वाचा.

• ध्यान कसे करायचे ते शिका

दैनंदिन जीवनातील ताणतणाव कमी करण्यासाठी मंद होणे आणि विराम घेणे केव्हाही चांगली कल्पना आहे. विविध संस्कृतींमध्ये मेडिटेशन झपाट्याने सामान्य होत आहे. तुम्ही मेडिटेशन साठी classes लावा किंवा तुमचा स्वतःचा ध्यानाचा दिनक्रम ठरवा. सर्व काही एकाच आकाराचे नसते. फक्त (relax) आराम लक्षात ठेवा.

• एका महत्त्वाच्या कारणासाठी दान करा

बुद्धाची शिकवण प्रामुख्याने सजीवांची काळजी आणि आदर याविषयी असल्याने, तुम्हाला असे कारण शोधण्याची आणि त्यासाठी दान देण्याची ही उत्तम संधी आहे. हे प्राणी आश्रयस्थानांपासून ते वृद्धांसाठीच्या घरांपर्यंत काहीही असू शकते, यामुळे तुम्ही दाखवू शकता की तुम्हाला त्यांची किती काळजी आहे.

5 वेगवेगळ्या प्रकारे बुद्ध पौर्णिमा संपूर्ण आशियामध्ये साजरी केली जाते

१ मांस टाळणे

भारतात, बुद्धाच्या जीवनातील महत्त्वाच्या ठिकाणी तीर्थयात्रा केली जातात आणि या दिवशी बौद्ध लोक मांस खाणे टाळतात.

२ चीन उजळतो

चिनी लोक पॅगोड्यांना भेट देतात व धूप, मेणबत्त्या आणि कंदील लावून उत्सव साजरा करतात.

३ जपान फुलांनी साजरे करतो

‘Hanamatsuri’ (फ्लॉवर फेस्टिव्हल) म्हणजे बुद्धाच्या मूर्ती फुलांनी सजवल्या जातात आणि विशेष फुलांच्या रसाने आंघोळ केली जाते.

४ दक्षिण कोरिया मध्ये मोफत अन्न

दक्षिण कोरियाचे लोक मोफत अन्न देऊन आणि कमळाचे कंदील लावून उत्सव साजरा करतात.

५ थाई भक्त जप करतात

थायलंडमधील लोक बौद्ध मंदिरात जमतात आणि एकत्र प्रार्थना करतात.

Buddha Purnima Video Song

FAQ

तर आजच्या पोस्टमध्ये आपण बुद्ध पौर्णिमा म्हणजेच वैशाख पोर्णिमेविषयी माहिती जाणून घेण्याचा प्रयत्न केलेला आहे, मला खात्री आहे की तुम्हाला गौतम बुद्ध जयंती बद्द्दल योग्य ती माहिती मिळाली असेल. तुमच्या जवळ Buddha Purnima विषयी आणखी माहिती असेल तर आम्हाला कंमेंट द्वारे कळवा आणि तुम्हाला ही पोस्ट आवडली असेल तर तुम्ही आपल्या मित्रांसोबत आणि कुटुंबातील सदस्यांसोबत सोसिअल माध्यमातून ( Facebook, Twitter, Whatsapp, Instagram) Share करायला विसरू नका आणि हो या पोस्ट ला Like करून आपच्या प्रयत्नांना पाठिंबा द्या.

जय भीम-जय शिवाजी-जय महाराष्ट्र