Ganesh Chaturthi Information In Marathi – हिंदू मान्यतेनुसार प्रत्येक शुभ कार्याची सुरुवात गणेशाच्या पूजेने केली जाते. गणेश या शब्दाचा अर्थ असा आहे की जो सर्व प्राणिमात्रांचा स्वामी हा आहे. गणपतीला विनायक असेही म्हटले जाते. विनायक या शब्दाचा अर्थ प्रतिष्ठित नायक असा होतो. वैदिक तत्वज्ञानानुसार पुरातन काळामध्ये सर्व कार्ये करण्याआधी गणपतीची पूजा केली जायची. गणेश चतुर्थीच्या सणाला आध्यात्मिक आणि धार्मिक महत्त्व आहे. असे मानले जाते की गणपती अडथळ्यांचा नाश करून आनंदी वातावरण निर्माण करतो.
भारत हा सणांचा आणि उत्सवांचा देश आहे आणि गणेश चतुर्थी हा त्यापैकी एक सण आहे. महाराष्ट्रात गणेशोत्सव १० दिवस मोठ्या थाटामाटात साजरा केला जातो. या सणाला गणेशोत्सव किंवा विनायक चतुर्थी असेही म्हणतात. संपूर्ण भारतभर श्रीगणेशाचा जन्मदिवस त्याच्या भक्तांकडून मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो.
महाराष्ट्र, गोवा, मद्यप्रदेश, तेलंगणा, केरळ आणि तामिळनाडूसह संपूर्ण भारतात गणेश चतुर्थीचा सण मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो. पण महाराष्ट्रात तो खास पद्धतीने साजरा केला जातो. पौराणिक मान्यतेनुसार या दिवशी गणपतीचा जन्म झाला होता.
गणेश चतुर्थी – विनायक चतुर्थी २०२२ (Ganesh Chaturthi 2022)
विनायक चतुर्थी व्रत प्रत्येक महिन्यात पाळले जात असले तरी सर्वात महत्वाची विनायक चतुर्थी भाद्रपद महिन्यात येते. भाद्रपदातील विनायक चतुर्थी गणेश चतुर्थी म्हणून साजरी केली जाते. गणेश चतुर्थी हा भगवान गणेशाच्या वाढदिवसाच्या स्मरणार्थ संपूर्ण भारतातील हिंदूंद्वारे दरवर्षी साजरा केला जातो. गणेश चतुर्थीचा सण चातुर्मासात येतो.
चातुर्मास हा सणांनी भरलेला असतो. हे चार महिने उपासनेच्या दृष्टिकोनातून खूप महत्त्वाचे असतात. या महिन्यांमध्ये अनेक धार्मिक सण साजरे केले जातात. संपूर्ण श्रावण महिन्यात भगवान शंकराची पूजा केली जाते तर या वर्षी ३१ ऑगस्ट २०२२ बुधवारला गणेश चतुर्थी आलेली आहे त्यामुळे गणपतीची स्थापना ३१ ऑगस्टला होणार आहे.
गणेश चतुर्थी किंवा विनायक चतुर्थी केव्हा आणि कुठे साजरी केली जाते?
भाद्रपद महिन्यातील शुक्ल पक्ष चतुर्थीला गणेश चतुर्थी साजरी केली जाते आणि दर महिन्याला विनायक चतुर्थी साजरी केली जाते. या दिवसापासून दहा दिवस गणेश पूजन केले जाते. महाराष्ट्र राज्यात गणेशोत्सवाचे महत्त्व अधिक दिसून येते. महाराष्ट्रात गणपतीला विशेष स्थान आहे. येथे सर्व विधींसह गणेशाची स्थापना करून त्यांची पूजा केली जाते संपूर्ण महाराष्ट्र राज्यात गणपती उत्सवाची धूम काही औरच असते.
गणेश चतुर्थी संपूर्ण कथा (Ganesh Chaturthi Story In Marathi)
गणपती बाप्पाची प्रथम पूजा का केली जाते?
या सणाशी संबंधित अनेक कथा देखील जोडल्या गेल्या आहेत, ज्यामध्ये गजाननाचे आई-वडील माता पार्वती आणि भगवान शिव यांच्याशी संबंधित कथा सर्वात लोकप्रिय आहे. शिवपुराणात, रुद्रसंहितेच्या चौथ्या खंडात असे वर्णन केले आहे की, माता पार्वतीने स्नान करण्यापूर्वी तिच्या मळातून एक मूल उत्पन्न केले आणि गणपतीला आपला द्वारपाल बनवले. थोड्या वेळाने भगवान शिव मा पार्वतीला भेटायला आले. भगवान शंकराला इमारतीत प्रवेश करायचा होता तेव्हा त्या मुलाने त्यांना अडवले. यावर भगवान शंकर क्रोधित झाले आणि त्यांनी आपल्या त्रिशूळाने त्या बालकाचे शीर कापले यामुळे पार्वतीला खूप राग आला. देवर्षी नारदांच्या सांगण्यावरून घाबरलेल्या देवतांनी जगदंबेची स्तुती करून जगदंबेला शांत करण्याचा प्रयत्न केला.
भगवान शिवाच्या सूचनेनुसार, विष्णूजींनी उत्तर दिशेला जाऊन पहिल्या सापडलेल्या प्राण्याचे (हत्ती) डोके आणले. मृत्युंजय रुद्राने हत्तीचे ते डोके त्या मुलाच्या धडावर ठेवून त्या मुलाला जिवंत केले. माता पार्वतीने हर्षोल्लासीत होऊन त्या गजमुख मुलाला आपल्या हृदयाजवळ घेतले. ब्रह्मा, विष्णू, महेश यांनी त्या बालकाला देवांचा अध्यक्ष म्हणून घोषित केले आणि गणेशला त्यांनी प्रथमपुज्य होण्याचे वरदान दिले.
२०२२ मध्ये गणेश चतुर्थी तारीख आणि शुभ मुहूर्त कधी आहे? (Ganesh Chaturthi 2022 Date and Timing)
| गणेश पूजनाची तारीख (Date) | ३१ ऑगस्ट २०२२ |
| गणेश पूजनाचा मुहूर्त (Timing) | ११:११ ते १३:४१ |
| संपूर्ण कालावधी | २ तास २९ मिनिटे |
गणेशोत्सवाचे स्वातंत्र्यलढ्यातील महत्व
Importance Of Ganesh Chaturthi In Independence
देशाच्या स्वातंत्र्य चळवळीत गणेशोत्सवाचा फार मोठा वाटा आहे. १८९४ मध्ये ब्रिटीशांनी भारतात कलम १४४ नावाचा कायदा केला होता, जो स्वातंत्र्याच्या इतक्या वर्षानंतरही लागू आहे. या कायद्यानुसार कोणत्याही ठिकाणी ५ पेक्षा जास्त लोक जमू शकत नाहीत. तसेच त्यांना गटात कुठेही कामगिरी करता येत नाही.
महान क्रांतिकारक बंकिमचंद्र चटर्जी यांनी १८८२ मध्ये वंदे मातरम नावाचे गीत लिहिले, त्यावरही ब्रिटिशांनी बंदी घातली आणि हे गीत गाणाऱ्यांना तुरुंगात टाकण्याचे फर्मान काढले. या दोन्ही गोष्टींमुळे इंग्रजांबद्दल लोकांमध्ये प्रचंड नाराजी होती. थोर स्वातंत्र्यसेनानी लोकमान्य टिळक यांनी लोकांमधील इंग्रजांची भीती घालवण्यासाठी आणि या कायद्याला विरोध करण्यासाठी गणपती उत्सवाची स्थापना केली आणि पुण्यातील शनिवारवाड्यात पहिला गणपती उत्सव आयोजित करण्यात आला.
१८९४ पूर्वी लोक घरोघरी गणपती उत्सव साजरा करत असत. पण महाराष्ट्रात १८९४ नंतर ते सामूहिकपणे गणेशोत्सव साजरा करू लागले. पुण्यातील शनिवारवाड्याच्या गणपती उत्सवात हजारो लोक जमले होते. लोकमान्य टिळकांनी इंग्रजांना बजावले की आम्ही गणपती उत्सव साजरा करू आणि ब्रिटिश पोलिसांनी अटक करून दाखवावे. कायद्यानुसार ब्रिटिश पोलीस राजकीय कार्यक्रमात जमलेल्या जमावालाच अटक करू शकत होते. पण कोणत्याही धार्मिक समारंभात जमलेल्या गर्दीला नाही.
पुण्यातील शनिवारवाड्यातील गणपती उत्सव
२० ऑक्‍टोबर १८९४ ते ३० ऑक्‍टोबर १८९४ या कालावधीत पुण्यातील शनिवारवाड्यात प्रथमच १० दिवस गणपती उत्सव साजरा करण्यात आला. लोकमान्य टिळक रोज एका मोठ्या नेत्याला तिथे भाषणासाठी बोलवत असत. १८९५ मध्ये पुण्यातील शनिवारवाड्यात ११ गणपतींची स्थापना झाली. पुढच्या वर्षी ३१ आणि पुढच्या वर्षी ही संख्या १०० च्या पुढे गेली.
मग हळूहळू गणपती उत्सव अहमदनगर, मुंबई, नागपूर, ठाणे अशा महाराष्ट्रातील इतर मोठ्या शहरांमध्ये पसरला. दरवर्षी गणपती उत्सवात (Ganesh Chaturthi Information In Marathi) हजारो लोक जमायचे आणि त्याला राष्ट्रवादाचा रंग देण्याचे काम मोठे नेते करायचे. अशा प्रकारे लोकांचा गणपती उत्सवाप्रती उत्साह वाढला आणि राष्ट्राप्रती चेतना वाढण्यास प्रारंभ झाला.
गणेश चतुर्थी पूजा विधि
सर्व प्रथम सकाळी आंघोळ करून लाल वस्त्र परिधान करावे कारण श्रीगणेशाला लाल कपडे सर्वात प्रिय आहेत. पूजेदरम्यान गणेशजींचे मुख उत्तर किंवा पूर्व दिशेला ठेवावे.
आता खालील प्रकारे गणपतीची पूजा करायला सुरुवात करा.
- सर्वप्रथम गणेशजींना पंचामृताने अभिषेक करावा
- पंचामृतामध्ये सर्वप्रथम गजाननाचा अभिषेक दुधाने, नंतर दही, नंतर तूप, नंतर मध आणि नंतर गंगाजल किंवा शुद्ध पाण्याने करावा. असा पंचामृत अभिषेक करावा
- यानंतर गणेशाला रोळी आणि कलव अर्पण करा.
- गणेशजींना सिंदूर अतिशय प्रिय आहे म्हणून त्यांना सिंदूर अर्पण करा
- रिद्धी सिद्धी म्हणून दोन सुपारी आणि पान अर्पण करावे
- फुलांमध्ये फळे, फुले आणि पिवळे कणर अर्पण करणे गणेशजींना खूप प्रिय आहे, पिवळे कणेर आणि डुबकी अर्पण करा.
- यानंतर, त्यांना त्यांच्या आवडत्या मिठाईचे मोदक (लाडू) अर्पण करा.
- यानंतर कुटुंबातील सर्व सदस्यांसह गणेशजींची आरती करा.
- श्री गणेशाच्या 12 नावांचा जप करा आणि त्यांचे मंत्रही तुम्ही पाठ करू शकता
Ganesh Chaturthi Festival Dishes In Marathi
Ten Ganesh Chaturthi Recipes Idea – हिंदू धर्मात गणेश चतुर्थीला विशेष महत्त्व आहे. देशभरात गणेश चतुर्थी मोठ्या थाटामाटात साजरी केली जाते. गणेशाची पूजा करताना दूध, गवत, ऊस आणि विविध प्रकारचे पदार्थ, विशेषत: मोदक गणपतीला अर्पण केले जातात. महाराष्ट्र गणपतीला नैवैद्य म्हणून वरण-भात दिले जाते आणि वरण ही विशेषतः तुळीच्या डाळीने बनविले जाते. म्हणून Tur Dal ला गणेश चतुर्थी मध्ये Importance आहे.
1 मोदक : मोदक ही गणपतीची सर्वात आवडती मिठाई आहे. मोदक अनेक प्रकारे बनवता येतात. सुका मेवा, खवा, तांदळाच्या पिठापासूनही ते बनवता येते. गणेश चतुर्थीनिमित्त मोदक बनवले जातात. नारळ, गूळ, केशर, जायफळ, पाणी, तूप, तांदळाचे पीठ इत्यादींचा वापर करून मोदक बनवता येतात.
2 सतोरी : सतोरी ही एक महाराष्ट्रीयन गोड सपाट रोटी आहे, आणि महाराष्ट्रातील सणांमधील सर्वात आवडती पाककृतींपैकी एक आहे. ही खवा किंवा मावा, तूप, बेसन आणि दुधापासून बनवला जाते. गणेश चतुर्थीच्या मुहूर्तावर तुम्ही ते बनवू शकता.
3 श्रीखंड : श्रीखंड ही दहीपासून बनवलेली एक भारतीय गोड पदार्थ आहे आणि तो महाराष्ट्र आणि गुजरातमध्ये सर्वाधिक लोकप्रिय आहे. हे चंकी काजू आणि मनुका बरोबर शीर्षस्थानी असते. गणेश चतुर्थीला तुम्ही श्रीखंड बनवू शकता.
4 केळी शिरा : केळी शिरा हा बनवायला सोपा आणि चवदार गोड पदार्थ आहे, जो गणपतीला प्रसाद म्हणून दिला जातो. हे मॅश केलेले केळी, रवा आणि साखरेपासून बनवलेल्या मोलॅसिसपासून बनवले जाते. हे पुडिंगसारखे आहे.
5 मोतीचूर लाडू : गणपतीला मोदकांव्यतिरिक्त लाडू आवडतात. मोतीचूर लाडू हा त्यांच्या भोगात अर्पण केलेल्या लाडूंचा सर्वात सामान्य प्रकार आहे. जे तुम्ही गणेश चतुर्थीच्या निमित्ताने बनवू शकता.
6 नारळाची बर्फी : नारळ बर्फी हा नारळापासून तयार केलेला प्रसिद्ध भारतीय गोड पदार्थ आहे. ते बनवण्यासाठी नारळ, साखरेचा पाक, खवा, बदाम, पिस्ता, तूप लागते, ते कमी वेळात सहज बनवता येते.
7 बदाम बर्फी : बदाम बर्फी बनवणे खूप सोपे आहे. हे बनवण्यासाठी बदाम, साखर आणि दूध यासारखे साधे साहित्य आवश्यक आहे. तुम्ही गणेश चतुर्थीला बनवू शकता आणि भोगात देऊ शकता.
8 पाथोली रेसिपी बद्दल : पाथोली हा सणांमध्ये, विशेषतः गणेश चतुर्थीच्या वेळी तयार केलेला वाफाळलेला गोड पदार्थ आहे. हे करण्यासाठी हळदीची पाने, डोसा भात, मूठभर चपटा भात, नारळाचा भुसा, गूळ, वेलची पूड आवश्यक आहे.
9 बेसन लाडू : बेसनाचे लाडू भारतात खूप लोकप्रिय आहेत. तुम्ही ते कोणत्याही सणासाठी किंवा एखाद्या शुभ प्रसंगी बनवू शकता. बेसन लाडू हे सदाहरित असतात. ते फार कमी पदार्थांनी बनवता येतात. ते बनवण्यासाठी तूप, साखर, वेलची पावडर, बदाम, सिल्व्हर वर्क, पिस्ता इ. आवश्यकता असते.
10 करंजी : या अर्ध्या चंद्राच्या आकाराच्या तळलेल्या पेस्ट्रीमध्ये कापलेले खोबरे, सुकामेवा, तीळ आणि मसाला यांचे मिश्रण भरलेले असते.
Ganesh Chaturthy song lyrics In Marathi
पार्वतीच्या बाळा लिरिक्स | Parvatichya Bala Lyrics In Marathi
आला रे आला गणपती आला पार्वतीच्या बाळा पायात वाळा पार्वतीच्या बाळा तुझ्या पायात वाळा पुष्पहारांच्या घातल्यात माळा ताशाचा आवाज तारारारा झाला न गणपती माझा नाचत आला मोदक लाडू पंगतीला घेऊ भक्तीभावाने देवाला वाहू गणरायाचं गुणगान गाऊ डोळे भरून देवाला पाहू गाव हा सारा रंगून गेला न गणपती माझा नाचत आला वंदन माझे तुझिया पाया धरी शिरावर कृपेची छाया भक्ताला या दर्शन द्याया देवाधिदेवा हे गणराया सान थोरा आनंद झाला फटाके उडती चाले जयघोष नाचाया गाया आलाय जोश धुंदीत झाले रे बेहोष मोहाचे सारे तोडून पाश मजा ही येते दर वर्षाला अशी तुझी ही मंगलमूर्ती दर्शन मात्रे पावन होती लावून ज्योती ओवाळू वरती आनंदाला आज आलिया भरती SONG TITLE : Parvatichya Bala LYRICS : Sopan Mhatre SINGER : Anand Shinde MUSIC : Vitthal Shinde
लोकमान्य टिळक यांचे सार्वजनिक गणेशोत्सवा निमित्त विचार
स्वराज्य प्राप्त करणे हा गणपती उत्सवाचा मुख्य उद्देश आहे. स्वातंत्र्य मिळविणे आणि इंग्रजांना भारतातून हाकलने हा सार्वजनिक गणेशोत्सवाचा ( Ganesh Chaturthi Information In Marathi) मुख्य उद्देश आहे. स्वातंत्र्य नसल्यामुळे गणेशोत्सवाला महत्त्व नाही. तेव्हा लोकमान्य टिळकांचा हा उद्देश लोकांनी प्रथमच गांभीर्याने घेतला. स्वातंत्र्य चळवळीत लोकमान्य टिळकांनी गणेशोत्सवाला लोकोत्सव बनवण्यामागे सामाजिक क्रांतीचा उद्देश होता. ब्राह्मण आणि ब्राह्मणेतर यांच्यातील अंतर संपवण्यासाठी लोकमान्य टिळकांनी हा उत्सव सुरू केला, जो पुढे जाऊन ऐक्याचे उदाहरण बनला.
लोकमान्य टिळकांनी ज्या उद्देशाने गणेशोत्सव सुरू केला, ती उद्दिष्टे आज कशी सार्थ ठरत आहेत. आजच्या काळात, गणेशोत्सव पूर्वीपेक्षा अधिक थाटामाटात देशभरात साजरा केला जातो. पण आज गणेशोत्सवात दिखावा अधिक दिसून येतो. परस्पर सौहार्द आणि बंधुभावाचा अभाव आहे. आज गणेश उत्सव मंडप एकमेकांशी स्पर्धा करू लागले आहेत. सार्वजनिक गणेशोत्सवा बद्दलची प्रेरणा दूर होत असून तो साजरा करणाऱ्यांमध्ये एकता केवळ नावालाच उरली आहे.
तर माझ्या मित्रांनो मनुष्याच्या जीवनात आनंद घेऊन आणणाऱ्या गणेशोत्सव थाटामाटात जरूर साजरा करा पण त्याचबरोबर लोकमान्य टिळकांचे राष्टीय एकतेसाठी आवश्यक असलेले माणसांमधील बंधुभावाचे नाते दृढ करून समाजाला एकतेचा संदेश द्या.
मित्रांनो या लेखामध्ये आपण Ganesh Chaturthi Information In Marathi विषयी माहिती पाहिलेली आहे. या लेखाला आणखी माहितीपूर्ण/उपयोगी करण्यासाठी आपल्या सूचना comment box मध्ये सांगा. ही पोस्ट तुम्हाला आवडली असेल तर पोस्टला फेसबुक, whatsapp वर share करा आणि आपल्या मित्रांना गणेश चतुर्थी विषयी माहिती विचारा जेणेकरून त्यांच्या मनामध्ये गणपती विषयी माहिती जाणून घेण्याची ईच्छा निर्माण होईल.
FAQ
शिव-पार्वती
उत्तर : श्रीगणेश
उत्तर : भाद्रपद महिन्यातील शुक्ल पक्ष चतुर्थीला
उत्तर : लोकमान्य टिळक